Badania uwarunkowań osiągnięć szkolnych uczniów szkół podstawowych i gimnazjów

Od kilku lat Centralna Komisja Egzaminacyjna prowadzi współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego badania zmierzające do opracowania dobrych wskaźników efektywności nauczania. Prace specjalnie powołanego zespołu badawczego koncentrują się na rozwoju metody zwanej edukacyjną wartością dodaną. Metoda ta pozwala określać wkład szkoły w osiągnięcia edukacyjne uczniów. Od roku 2006 wskaźnik edukacyjnej wartości dodanej (EWD) swojej szkoły mogą obliczać dyrektorzy i nauczyciele gimnazjów. Od 2009 roku ogłaszane są też tzw. trzyletnie wskaźniki EWD dla wszystkich szkół gimnazjalnych w kraju.

Niezbędnym warunkiem realizacji tego projektu są badania osiągnięć uczniów od chwili podjęcia nauki w szkole aż do momentu jej ukończenia. W celu uzyskania danych dotyczących uwarunkowań wyników uzyskiwanych przez uczniów szkół podstawowych i gimnazjów na egzaminach zewnętrznych, w styczniu 2010 roku rozpoczęto badania terenowe w wybranych losowo 180 szkołach podstawowych i 150 gimnazjach z całego kraju. Będą one prowadzone systematycznie w latach 2009-2015, obejmując pełny cykl kształcenia – sześcioletni w szkołach podstawowych i trzyletni w gimnazjach. Przedsięwzięcie to zyskało aprobatę Ministra Edukacji, Pani Katarzyny Hall.

Rezultaty badań pozwolą lepiej poznać indywidualne, rodzinne i szkolne czynniki odpowiedzialne za wyniki egzaminacyjne uczniów. Wiedza ta pozwoli trafniej interpretować wyniki egzaminacyjne zarówno przez same szkoły, jak i przez nadzór pedagogiczny. Pozwoli również rozwijać metody wykorzystania wyników egzaminacyjnych do oceny pracy szkół i lepiej planować działania wspierające szkoły w doskonaleniu jakości nauczania. Dla dalszego rozwoju EWD istotne jest zebranie informacji nie tylko o szkole i nauczycielach w niej uczących. Bardzo ważnym elementem są także informacje o uczniach, ich rodzinie i otoczeniu, a także o sytuacji społecznej, w jakiej się znajdują. Z tego powodu, oprócz ankiet kierowanych do dyrektora szkoły i nauczycieli, zespół badawczy przygotował pytania do rodziców uczniów oraz do gimnazjalistów. Celem tych badań jest uzyskanie informacji o szkole, do której uczęszcza dziecko, a także o sytuacji społeczno-ekonomicznej ucznia, co pozwoli określić wpływ czynników związanych z najbliższym otoczeniem dziecka na jego osiągnięcia edukacyjne. Oprócz badań ankietowych, przewidziano badanie uzdolnień uczniów, opis ich umiejętności, a także cykl badań osiągnięć szkolnych. Dopełnieniem badań jest połączenie informacji zebranych w opisanych powyżej ankietach, teście osiągnięć szkolnych i teście uzdolnień z wynikami zdobytymi przez uczniów na sprawdzianie zewnętrznym, który przeprowadza się na zakończenie VI klasy, bądź na egzaminie gimnazjalnym. Na tej podstawie będzie możliwe obliczenie wskaźnika EWD i ocenienie jego poprawności przy użyciu dostępnych danych.

Od powodzenia tych badań zależy dalszy rozwój prac nad wskaźnikiem efektywności nauczania. Dzięki temu wszyscy otrzymamy pełniejszą wiedzę o jakości nauczania w poszczególnych szkołach. Pozwoli to na usprawnienie pracy szkół, a w perspektywie na poprawę systemu nauczania w Polsce.

Ochrona danych osobowych

Wszelkie dane uzyskane podczas badań będą poufne i zostaną użyte tylko do stworzenia zbiorczych zestawień statystycznych. W celu zagwarantowania poufności zebranych danych każdemu uczniowi zostanie nadany specjalny kod identyfikacyjny. Dane osobowe uczniów zostaną oddzielone od pozostałych danych i zarejestrowane zgodnie z procedurą Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO). Baza danych osobowych została zgłoszona do GIODO. Dzięki takiej procedurze zbiory danych zebranych oraz opracowywanych w wyniku realizacji badania nie będą zawierały danych osobowych uczniów.

Badania podłużne w szkołach podstawowych

I etap

Przeprowadzenie pierwszego etapu badań w 180 wylosowanych szkołach podstawowych powierzono Instytutowi Badania Rynku i Opinii Publicznej SMG/KRC Poland-Media SA na podstawie przeprowadzonej procedury przetargowej. Badanie te były przeprowadzone od stycznia do kwietnia 2010 roku.
Koordynatorem tego etapu badań ze strony Zespołu EWD była Zofia Lisiecka.
Narzędzia badawcze oraz raporty z badań I etapu są dostępne w zakładce Szkoły podstawowe.

III etap

Przetarg na przeprowadzenie III etapu badań w szkołach podstawowych wygrała firma AMS-Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. W  maju-czerwcu 2012 roku przeprowadzone badanie inteligencji uczniów testem Matryc Ravena oraz badanie kwestionariuszowe uczniów, ich rodziców, nauczycieli i dyrektorów wylosowanych szkół podstwowych. We wrześniu-październiku 2012 zostanie natomiast przeprowadzone badanie osiągnięć szkolnych.
Koordynatorem tego etapu badań ze strony Zespołu EWD jest Cezary Kacprzak.

Badania podłużne w gimnazjach

I etap

Przeprowadzenie pierwszego etapu badań w 150 wylosowanych gimnazjach powierzono Pracowni Badań Społecznych wraz z Centrum Badań Opinii Społecznej na podstawie przeprowadzonej procedury przetargowej. Badania te prowadzone były od stycznia do kwietnia 2010 roku.
Koordynatorem tej części badań ze strony Zespołu EWD był Przemysław Majkut.
Narzędzia badawcze oraz raporty z badań I etapu są dostępne w zakładce Gimnazja.

II etap

Badanie osiągnięć szkolnych zostało przeprowadzone we wrześniu-październiku 2011 roku we wszystkich badanych klasach gimnazjalnych. Badanie przeprowadziła wyłoniona w publicznym przetargu firma InterActive Agencja Komunikacji Marketingowej.
Koordynatorem tej części badań ze strony Zespołu EWD był Przemysław Majkut.

III etap

Ostatni, trzeci etap badań będzie przeprowadzony w gimnazjach w maju-czerwcu 2012 roku. przez firmę EU-Consult Sp. z o.o, wyłonioną w ramach publicznego przetargu. Zebrane w toku ostatniego etapu badań informacje stanowić będą uwieńczenie całego, trwającego trzy lata badania i pozwolą w pełni wykorzystać zebrane wcześniej dane. W obecnym cyklu badani są uczniowie, którzy na pierwszym etapie badania w 2010 roku znajdowali się w pierwszych klasach, a w tym roku kończą szkołę. By lepiej poznać kontekst osiągnięć szkolnych uczniów, prowadzone są badania wśród uczniów i ich rodziców oraz nauczycieli i dyrektorów szkół. Duży nacisk na trzecim etapie badań położono na zebranie informacji, które pozwalają na dokładniejsze uwzględnienie w analizach sposobu funkcjonowania szkoły. Z tego względu przygotowano skierowane do nauczycieli i dyrektorów rozbudowane kwestionariusze ankiet, pozwalające dobrze uchwycić specyfikę funkcjonowania gimnazjów. Poznanie wszystkich ważnych wyznaczników wyników nauczania wymaga uzyskania informacji o sytuacji społeczno-ekonomicznej ucznia, ale również sposobach działania szkół w zakresie zarządzania procesami nauczania-uczenia się. Na podstawie uzyskanych wyników będzie można lepiej ocenić trafność wskaźników EWD jako miar jakości pracy szkół, a równocześnie będzie można rekomendować szkołom pewne sposoby działania jako bardziej efektywne.
Koordynatorem tej części badań ze strony Zespołu EWD jest Przemysław Majkut.